Thực hiện Kế hoạch số 2517/KH-VKS, ngày 24/11/2025 của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) tỉnh Gia Lai về việc tổ chức tập huấn chuyên sâu về các đạo luật mới trong lĩnh vực hình sự và dân sự. Hội nghị được khai mạc vào ngày 22/12/2025, do đồng chí Lê Trung Hưng – Tỉnh ủy viên, Bí thư Đảng ủy, Viện trưởng VKSND tỉnh Gia Lai chỉ đạo Hội nghị.

 Trong hai ngày 22 và 23/12/2025, Hội nghị tập trung quán triệt, cập nhật những nội dung mới, những vấn đề có tính nền tảng của hệ thống pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, dân sự, hành chính và thi hành án; đồng thời trao đổi, giải đáp những khó khăn, vướng mắc phát sinh từ thực tiễn công tác trong bối cảnh tổ chức lại bộ máy các cơ quan tiến hành tố tụng, bỏ đơn vị hành chính cấp huyện, chuyển sang mô hình VKSND tỉnh – VKSND khu vực. 

1. Trong lĩnh vực hình sự, Hội nghị tập trung phân tích những điểm mới của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2025, đồng thời đi sâu trao đổi các vấn đề thực tiễn phát sinh từ hoạt động thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp của VKSND trong mô hình tổ chức mới.

Từ các câu hỏi, kiến nghị của các đơn vị, nhất là VKSND khu vực, Hội nghị đã tổng hợp và trao đổi toàn diện các nhóm khó khăn, vướng mắc nổi bật sau:

- Thứ nhất, vướng mắc trong việc xác định “vũ khí quân dụng” theo Điều 304 Bộ luật Hình sự. Thực tiễn cho thấy việc xác định một số công cụ như dao có tính sát thương cao là vũ khí quân dụng hay vũ khí thô sơ còn nhiều quan điểm khác nhau, đặc biệt khi hành vi chỉ sử dụng sống dao, chuôi dao hoặc mục đích ban đầu của đối tượng là gây rối, chống đối. Các báo cáo viên nhấn mạnh yêu cầu phải đánh giá tổng hợp đặc điểm công cụ, khả năng gây sát thương, ý thức chủ quan và mục đích sử dụng trong từng vụ việc cụ thể.

- Thứ hai, việc sử dụng trùng lặp tình tiết tăng nặng khi cùng một hành vi “sử dụng vũ khí” vừa được dùng để định khung hình phạt của tội danh này, vừa tiếp tục được sử dụng làm tình tiết tăng nặng cho tội danh khác, làm tăng trách nhiệm hình sự và gây bất lợi cho người phạm tội. Hội nghị thống nhất cần tuân thủ chặt chẽ nguyên tắc không xử lý hai lần đối với một tình tiết.

- Thứ ba, ranh giới giữa quan hệ dân sự và hành vi phạm tội chiếm đoạt tài sản. Đây là vấn đề được nhiều đơn vị phản ánh. Hội nghị nhấn mạnh yêu cầu tránh hình sự hóa quan hệ dân sự – kinh tế, cần làm rõ ý chí chiếm đoạt ngay từ thời điểm giao kết, hành vi gian dối, khả năng và điều kiện thực hiện nghĩa vụ của các bên.

- Thứ tư, phân biệt tội Giết người và tội Cố ý gây thương tích, nhất là trong việc áp dụng Án lệ số 47 và Công văn số 100/TANDTC-PC. Các báo cáo viên phân tích rõ việc xác định tội danh phải căn cứ vào tổng thể hành vi, phương thức tấn công, vị trí tác động, cường độ, khả năng gây chết người và ý thức chủ quan của bị can, không chỉ dựa vào hậu quả.

- Thứ năm, quy trình giải quyết các vụ việc, vụ án thuộc diện chỉ đạo, các vụ án phức tạp, dư luận xã hội quan tâm hoặc có bị can, bị cáo là đảng viên. Hội nghị làm rõ khái niệm, quy trình báo cáo, xin ý kiến chỉ đạo, trách nhiệm của Kiểm sát viên, bảo đảm vừa chặt chẽ về chính trị, vừa đúng pháp luật, không hình sự hóa, không bỏ lọt tội phạm.

- Thứ sáu, khó khăn trong việc thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, từ giai đoạn điều tra đến xét xử và thi hành án. Hội nghị nhấn mạnh vai trò của Viện kiểm sát trong việc kiểm sát kê biên, phong tỏa tài sản kịp thời, gắn trách nhiệm thu hồi tài sản với trách nhiệm tiến hành tố tụng.

- Thứ bảy, những bất cập trong quy định của BLTTHS về yêu cầu cung cấp tài liệu, đặc biệt là đối với dữ liệu điện tử, thông tin ngân hàng, nhà mạng; việc chưa có quy định rõ về thời hạn, trách nhiệm và chế tài xử lý đối với các tổ chức, cá nhân không cung cấp hoặc cung cấp chậm tài liệu, ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án.

- Thứ tám, vướng mắc trong công tác giám định tư pháp và định giá tài sản trong tố tụng hình sự, khi thời hạn giám định kéo dài, chưa có chế tài cụ thể đối với việc chậm trả kết luận, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng, thời hạn giải quyết vụ án.

- Thứ chín, các khó khăn trong công tác thi hành án hình sự sau khi Cơ quan THAHS Công an cấp huyện chấm dứt hoạt động, như: thủ tục cam kết chấp hành án treo, cải tạo không giam giữ; việc nhận xét quá trình chấp hành án tại cộng đồng; thời hạn nghiên cứu hồ sơ xét giảm án, rút ngắn thời gian thử thách; quản lý người chấp hành án vắng mặt tại nơi cư trú; thi hành án đối với người hưởng án treo giao cho cơ quan, tổ chức; thẩm quyền truy nã đối với người bị phạt tù đang tại ngoại.

 

Thầy Võ Văn Tài - Thạc sỹ, Giảng viên chính - Trưởng khoa Tội phạm học và điều tra tội phạm

2. Đối với lĩnh vực dân sự, hành chính và thi hành án dân sự, Hội nghị tập trung phân tích những điểm mới của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Thi hành án dân sự sửa đổi năm 2025, đồng thời trao đổi các khó khăn, vướng mắc mà các đơn vị phản ánh.

Nội dung trao đổi tập trung vào các vấn đề: quy trình tiếp nhận, xử lý đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; phân biệt khi nào ban hành kiến nghị, khi nào kháng nghị; xác định đúng quan hệ pháp luật tranh chấp trong các vụ án kinh doanh thương mại; áp dụng thời hiệu khởi kiện, vấn đề bắt đầu lại thời hiệu khi bị đơn thừa nhận nghĩa vụ.

Hội nghị cũng đi sâu trao đổi việc xác định bản chất hợp đồng (hợp đồng xây dựng hay hợp đồng cung ứng hàng hóa); xác định người quản lý di sản khi thời hiệu thừa kế đã hết; tư cách tham gia tố tụng trong các vụ án nợ tiền xây dựng có liên quan đến UBND; tranh chấp lao động và thủ tục hòa giải; xác định đúng người bị kiện trong vụ án hành chính.

Đặc biệt, các báo cáo viên đã phân tích những điểm mới của Luật Đất đai, nhận diện các loại tranh chấp đất đai thường gặp như đất hoang, đất chưa kê khai, đất sử dụng lâu năm; vấn đề xác định người sử dụng đất hợp pháp, bồi thường khi thu hồi đất, điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, qua đó định hướng phương pháp kiểm sát hiệu quả cho Kiểm sát viên.

Bên cạnh đó, Hội nghị cũng trao đổi những khó khăn trong công tác định giá tài sản và thi hành án dân sự, thẩm quyền kiểm sát quyết định THADS; việc phối hợp với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc trong bối cảnh không còn tổ chức cấp huyện; cũng như vướng mắc trong việc kiểm sát việc thực hiện kiến nghị tại UBND cấp xã.

 

Cô Phạm Thị Mai - Thạc sỹ, Giảng viên chính, Phó Trưởng khoa Dân sự, hành chính và kiểm sát hoạt động tư pháp

3. Trong lĩnh vực Tố tụng công ích: lĩnh vực được xác định là một cơ chế pháp lý đặc thù, theo đó VKSND có thể thực hiện quyền khởi kiện vụ án dân sự nhằm bảo vệ lợi ích công cộng, lợi ích Nhà nước và quyền, lợi ích hợp pháp của người yếu thế, trên cơ sở các điều kiện, trình tự, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định.

Đối với VKSND tỉnh Gia Lai hiện không thuộc diện thí điểm. Tuy nhiên, tại Hội nghị các ý kiến trao đổi tập trung vào việc: khi chưa được giao thí điểm, Viện kiểm sát cần xác định đúng phạm vi, giới hạn thực hiện nhiệm vụ, tránh nhầm lẫn giữa quyền khởi kiện của Viện kiểm sát với trách nhiệm kiểm sát, kiến nghị hoặc yêu cầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền khởi kiện theo quy định của pháp luật dân sự và tố tụng dân sự. Nhiều đơn vị cho rằng, việc chưa có thực tiễn trực tiếp thí điểm khiến công tác nhận diện nguồn vụ việc công ích, đánh giá mức độ xâm phạm lợi ích công cộng, cũng như điều kiện để Viện kiểm sát trực tiếp khởi kiện còn gặp khó khăn.

Qua trao đổi, giảng viên cũng nhấn mạnh: đối với các đơn vị chưa được giao thí điểm, trọng tâm trước mắt không phải là việc trực tiếp khởi kiện, mà là làm tốt công tác phát hiện, thu thập thông tin ban đầu; kịp thời ban hành kiến nghị, yêu cầu khởi kiện đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền; đồng thời theo dõi, kiểm sát chặt chẽ việc thực hiện các kiến nghị đó. Đây được xác định là bước chuẩn bị bắt buộc, có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả triển khai tố tụng công ích trong giai đoạn tiếp theo.

Song song với công tác thu thập thông tin, các đơn vị chưa được thí điểm phải chủ động chuẩn bị về tổ chức và con người, trong đó chú trọng nâng cao năng lực của Kiểm sát viên trong việc nhận diện các dạng vi phạm phổ biến liên quan đến lợi ích công cộng như: đất đai, môi trường, trật tự xây dựng, quyền lợi của người lao động, người chưa thành niên, người yếu thế trong xã hội. Việc chuẩn bị này không chỉ mang tính lâu dài mà còn là điều kiện cần thiết để bảo đảm khi được giao thực hiện tố tụng công ích, Viện kiểm sát có thể triển khai đúng pháp luật, đúng thẩm quyền, tránh hình thức, tránh lúng túng.

Thông qua trao đổi tại Hội nghị, nhận thức chung được thống nhất rằng: mặc dù chưa được giao thí điểm, nhưng VKSND tỉnh Gia Lai và các VKSND khu vực vẫn phải tiếp cận tố tụng công ích với tinh thần chủ động, thận trọng và có lộ trình, coi đây là một nhiệm vụ mới, khó nhưng tất yếu, gắn với vai trò hiến định của Viện kiểm sát trong bảo vệ lợi ích công cộng, quyền con người và quyền công dân.

Hội nghị tập huấn chuyên sâu về các đạo luật mới là hoạt động quan trọng, góp phần nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ cho đội ngũ Kiểm sát viên, công chức trong toàn Ngành Kiểm sát tỉnh Gia Lai; đồng thời là cơ sở để thống nhất nhận thức, phương pháp áp dụng pháp luật trong điều kiện pháp luật và tổ chức bộ máy có nhiều thay đổi, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và nhiệm vụ chính trị của Ngành trong giai đoạn hiện nay./.

Thu Hà – Phòng 15